Ανάλυση της Ισραηλινό-Ιρανικής σύγκρουσης του Ιουνίου.
-Γράφει ο Παναγιώτης Β. Παπαδάς*
Την 1η Οκτωβρίου 2024 με αφορμή την μαζική και αιφνιδιαστική πυραυλική επίθεση, την οποία εξαπέλυσε το Ιράν κατά του Ισραήλ, δημοσίευσα στο προσωπικό μου προφίλ στο Facebook την παρακάτω ανάλυση, στην οποία παρουσίαζα από πλευράς μου με απλά λόγια τα βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και τα κατ’ εμέ αίτια της σύγκρουσης μεταξύ των κρατών.
Φαίνεται λοιπόν και από τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών, ότι αυτά που θα αναφερθούν παρακάτω περί των θρησκευτικών προφάσεων -ή και αιτιών σε κάποιο βαθμό- της σύγκρουσης, σε μεγάλο βαθμό επιβεβαιώθηκαν και τώρα απλά αναμένουμε την οριστική έκβαση της διενέξεως, για να μιλήσουμε εν τέλει για ενδεχόμενη πλήρη επιβεβαίωση, όσον αφορά εν προκειμένω την τελική επικράτηση του ενός ή του άλλου στην περιοχή.
Στην ρητορική τους και τα δύο αυτά κράτη δικαιολογούν τον επιθετικό τρόπο διεκδίκησης των πολιτικών ΑΝΣΚ τους βάσει πολιτισμικών/θρησκευτικών αιτίων• κατηγορόντας οι μεν “τους σιωνιστές”, ενώ οι δε προτάσσοντας ως ύψιστο πρόταγμα την πίστη τους στον Ιουδαϊσμό, τα οποία ως έκφραση της θρησκευτικότητας με την σειρά τους λόγω της δογματικής, αλλά και σωτηριολογικής τους φύσεως επί της ανθρώπινης συνείδησης, θα τους εξωθήσουν εν τέλει στο να έχουν έναν ισχυρό λόγο ή πρόφαση να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων για την ολοκληρωτική επίτευξη της κρατικής πολιτικής τους.
Με δυο λόγια -όπως θα δούμε λεπτομερέστερα μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία και χαρακτηριστικά στην παρατιθέμενη παλαιότερη ανάλυση- το μεν Ισραήλ θέλει να αποκτήσει περιφερειακή και υπολογίσιμη γενικά δύναμη στην Μέση Ανατολή και γι’ αυτό με ιδεολογικό και κινητήριο πρόταγμα την θρησκεία του θα κάνει τα πάντα, για να το επιτύχει. Από την άλλη το Ιράν αποβλέπει στο να καταστήσει την “Ούμα” -την απανταχού δηλαδή μουσουλμανική κοινότητα- παγκόσμια δύναμη, με το ίδιο να ηγείται αυτής, την οποία και μέσω αντιπροσώπων/proxies, τις κατά τόπους ισλαμιστικές οργανώσεις (Χεζμπολάχ, Χαμάς, Χούθι, κλπ), χρησιμοποιεί στην περιοχή, για να έχει δυνατότητα δυναμικής παρέμβασης, επιρροής και προώθησης των συμφερόντων του σε τρίτα κράτη. Για να επιτευχθεί η περιφερειοποίηση και εν συνεχεία η παγκόσμια εδραίωση της “ούμα” προϋποτίθεται η εξάλειψη του Ισραήλ από προσώπου γης, επειδή αποτελεί το αντίπαλο δέος στην περιοχή, εναντίον του οποίου μάλιστα ανέπτυσσε τόσο καιρό κρυφά τα πυρηνικά του όπλα, τα οποία κατεστράφησαν στον μεγαλύτερο βαθμό τους από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς.
Μένει τώρα -έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα- να δούμε, αν και κυρίως σε τι βαθμό και ένταση θα επέμβουν οι ΗΠΑ, για να επιταχύνουν την κατάρρευση του θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν, εξοντώνοντας τον υπέρτατο θρησκευτικό-πολιτικό ηγέτη του, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, μαζί με το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, αναδεικνύοντας στην θέση του πλέον ένα νέο φίλο-δυτικό και κοσμικό κράτος υπό τον νόμιμο διάδοχο του περσικού αυτοκρατορικού θρόνου των Παχλαβί ή κάποιο νέο και ενωτικό για τον ιρανικό λαό πρόσωπο.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί, ότι μια τέτοια ενδεχόμενη κατάρρευση του εν λόγω ολοκληρωτικού θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν θα αλλάξει στο σύνολό του το ‘’status quo’’ της Μέσης Ανατολής αναδεικνύοντας καινούργιους παίκτες ή αλλάζοντας τον ρόλο των ήδη υπαρχόντων στην διεθνή πολιτική σκακιέρα (π.χ. Νέο Ιράν, Ισραήλ, Τουρκία, κ.α) με ό,τι αυτό συνεπάγεται για όλους μας.
Ακολουθεί η ανάρτηση της 1ης Οκτωβρίου 2024 στο Facebook:
‘’Η ανθρωπότητα βλέπει αυτές τις ώρες με κομμένη την ανάσα τις τελευταίες εξελίξεις στην Μέση Ανατολή μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.
Κι όμως στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της κονιορτοποίησης των εθνικών ταυτοτήτων, παρατηρείται, ότι δεν παύουν να διεξάγονται συγκρούσεις, κινούμενες από ιστορικές, πολιτισμικές ή εθνικές διαφορές ή έχοντας ως πρόσχημα αυτές.
Αξίζει λοιπόν να δούμε με αφορμή αυτό, τι χαρακτηριστικά έχουν τα δύο κράτη και κατά πόσον αυτά αποτελούν αίτια της δράσης τους ή εξηγούν την συμπεριφορά τους.
Όσον αφορά το Ιράν, ιστορικά είναι το σύγχρονο κράτος του περσικού έθνους• κύριο χαρακτηριστικό της συνέχειας του λαού αυτού είναι η γλώσσα του με την όποια εξέλιξη έχει ακολουθήσει ανά τους αιώνες. Επιπλέον μετά και την στρατιωτική και πολιτική παρακμή, την οποία προκάλεσε στην Περσία ο ρωμαϊκός στρατός υπό τον “σταυροφόρο” Ηράκλειο, άρχισε να διεισδύει και στους Πέρσες σταδιακά το ανερχόμενο Ισλάμ, το οποίο εν καιρώ πήρε την μορφή του σιιτικού δόγματος.
Μετά και την Ισλαμική Επανάσταση υπό τον Αγιατολάχ Χομεϊνί και την εγκαθίδρυση θεοκρατικού καθεστώτος το Ιράν αξιοποιεί τις κατά τόπους σιιτικές οργανώσεις (π.χ. Χεζμπολάχ), των οποίων δηλώνει και προστάτης, για να επιτύχει και να προωθήσει τους κρατικούς του στόχους.
Ο ίδιος ο Χομεϊνί κατά την περίοδο της διακυβέρνησής του είχε δηλώσει, ότι αποβλέπει στο να κάνει την “Ούμα” -δηλαδή την κοινότητα των μουσουλμάνων- παγκόσμια δύναμη έχοντας μεταβάλει άρδην άνωθεν τον καθημερινό τρόπο ζωής των Ιρανών/Περσών, καταπατώντας ακόμα και τα πιο στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα και αφήνοντας την επίσης στοιχειώδη δυτική κουλτούρα της εποχής του Σάχη Παχλαβί για χάρη της ολοκληρωτική επιβολή της Ισλαμικής Σαρίας.
Βοηθοί του, τόσο στην εφαρμογή του παραπάνω ως όργανα καταστολής, όσο και σε θέματα που αφορούν τις σιιτικές οργανώσεις της Μέσης Ανατολής, έχουν αναλάβει οι φανατικοί παραστρατιωτικοί “Φρουροί της Επανάστασης” εν είδει προστάτη της Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν.
Το δε γεγονός, ότι το Ιράν δεν αποτελεί ουσιαστική δημοκρατία, αλλά ολοκληρωτικού τύπου θεοκρατία, καθιστά τους υπηκόους του δέσμιους στην προαναφερθείσα κατάσταση πάρα την θέληση τους, ενώ παράλληλα δεν επιτρέπει την απόσυρση της νομιμοποίησης από πλευράς τους από την κρατική πολιτική, όταν δεν συμφωνούν με αυτήν, διαιωνίζοντας εν τέλει την υπάρχουσα κατάσταση. Εκμεταλλευόμενος αυτήν την πραγματικότητα ο ΠΘ του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε προς τους Ιρανούς, ότι αποβλέπει στην πτώση του καθεστώτος του Ιράν, για να επηρεάσει υπέρ του τις αντιτιθέμενες εντός αυτού ομάδες.
Σχετικά τώρα με το Ισραήλ, αυτό αποτελεί το κράτος, όσων έχουν ως θρήσκευμα τον Ιουδαϊσμό, ο οποίος μάλιστα υπήρξε ο κύριος συνδετικός κρίκος τους ως λαού και φορέας της εθνικής τους συνείδησης, τόσο εν μέσω συνεχών περιόδων εθνικής κατοχής από Πέρσες, Βαβυλώνιους, Αιγύπτιους, από τα Ελληνιστικά κράτη, τους Ρωμαίους, τους Βυζαντινούς και πιο πρόσφατα τους Οθωμανούς, αλλά και όσο ήσαν διεσπαρμένοι μέσα σε διάφορα κράτη ανά τον κόσμο.
Υπήρξε όμως το θρήσκευμά τους και αιτία δημιουργίας σειράς ρατσιστικών στερεοτύπων και θεωριών συνομωσίας, οι οποίες μαζί με άλλους παράγοντες σε διάφορες εποχές οδήγησαν σε μαζικές διώξεις, με αποκορύφωμα μάλιστα την απόπειρα γενοκτονίας τους από το καθεστώς της Ναζιστικής Γερμανίας.
Όλα αυτά τα ιστορικά τραύματα και οι εμπειρίες οδήγησαν από πλευράς τους στην εντονότερη άνοδο της ιδεολογίας του Σιωνισμού -δηλαδή του Εβραϊκού Εθνικισμού- με πιο βασικό αίτημα την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ στα ιστορικά εδάφη καταγωγής τους, όπως και εν τέλει επετεύχθη στα μέσα του προηγούμενου αιώνος.
Η παραπάνω αναφορά περί ιστορικών τραυμάτων, τα οποία ίσως να υπήρξαν η αιτία της δημιουργίας ενός ιδιόμορφου “ψυχολογικού” συμπλέγματος, εξηγεί σε κάποιο βαθμό την όλη συμπεριφορά του κράτους αυτού τις τελευταίες δεκαετίες.
Η προϋπάρχουσα δε θρησκευτική αντίληψη περί “περιούσιου λαού”, περιτριγυρισμένου από εχθρικά έθνη, φαίνεται απλούστατα και ξεκάθαρα και στους στίχους των “Ψαλμών του Δαυίδ” (βλ. “Πάντα τα έθνη εκύκλωσαν με και εν ονόματι Κυρίου ημυνάμην αυτούς”, αλλά και στο “Δίκασον, Κύριε τους αδικούντας με, πολέμησον τους πολεμούντας με”), όπως και στο αρχέτυπο του βασιλέως Δαυΐδ που σκότωσε τον -Φιλισταίο- γίγαντα Γολιάθ, στου οποίου το έθνος ανάγουν οι σημερινοί Παλαιστίνιοι την φερόμενη καταγωγή τους.
Τα παραπάνω δηλώνουν πολλά για το πώς αντιλαμβάνονται, τόσο τις σχέσεις τους με τους Παλαιστίνιους στην διεκδικούμενη περιοχή, όσο και με τους άλλους εχθρούς τους.
Δηλαδή η επιστροφή στην ιστορική πατρίδα τους, τα ιστορικά συλλογικά ψυχολογικά συμπλέγματα, το αρχέτυπο της σύγκρουσης ‘’Δαυΐδ-Γολιάθ’’ μαζί με τις υπόλοιπες θρησκευτικές προεκτάσεις που αναφέρθηκαν, καθώς και την σημερινή εσωστρέφεια και την καχυποψία τους ως λαού απέναντι στους μη Ισραηλινούς εξηγεί πολλά για την τωρινή κρατική τους συμπεριφορά.
Συμπερασματικά και τα δύο κράτη έχουν σκοπό να κάνουν τα μέγιστα, για να επιτύχουν τους κρατικούς στόχους τους και τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, τα οποία είναι αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας τους, την οποία και συστηματικά επιδιώκουν να διαιωνίζουν και να συντηρούν, αποτελούν συγχρόνως αιτία και εξήγηση του μελετώμενου φαινομένου.
Το μεν Ισραήλ δεν θέλει να μοιράζεται τα εδάφη του με άλλους λαούς λόγω παρελθόντος, ενώ παράλληλα θέλει να κατέχει θέση περιφερειακής δύναμης και βάσης της Δύσεως στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή, το δε Ιράν θέλει να κάνει, όπως είπαμε και παραπάνω το Ισλάμ παγκόσμια δύναμη.
Ελπίζω να έγινε από πλευράς μου πιο ξεκάθαρη στα βασικά της σημεία η κατάσταση μεταξύ των δύο κρατών με αντικειμενικό τρόπο και χωρίς ηθικές αξιολογήσεις!
Ας ελπίσουμε σε αποκλιμάκωση, λήξη του πολέμου και ειρήνη στην περιοχή’’.
* Ο Παναγιώτης Β. Παπαδάς είναι απόφοιτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
