Άρθρο του ΑΡΗ ΣΚΟΥΡΤΗ: 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΞΕΣΗΚΩΜΟ ΤΟΥ 1821 ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ

1821 – 2021. Μεσούσης μιας φρικτής και τραγικής πανδημίας, αλλά και με τον Ελληνοτουρκικό διάλογο εν εξελίξει, φέτος συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 και του Απελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων, ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τον τουρκικό ζυγό.
Οι επαναστατημένοι τότε Έλληνες ξεκίνησαν τον αγώνα τους μέσα σε πανδημία, απαιδευσίας, διώξεων και δεινοπαθημάτων!

25η Μαρτίου 1821 – 25η Μαρτίου 2021! Η Ελλάς αγωνιζόμενη, αγωνιούσα!… Τότε, αλλά και τώρα!
Διατρέχοντας το Επετειακόν Έτος 2021 και διακόσια χρόνια από την έναρξη του Αγώνα των Ελλήνων, ας τολμήσουμε μερικές σκέψεις και γεγονότα, που φωτίζουν το φαινόμενο της εθνεγερσίας, από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του Νέου Ελληνικού Κράτους, σημαντικών ιστορικών πλευρών της περιόδου, από τον Ρήγα Φεραίο ως τους Φιλικούς. Αλλά και το δύσκολο ζήτημα των εμφυλίων πολέμων, μα και την προσωπικότητα του πρώτου Κυβερνήτη του τότε νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, καθώς και της συνεισφοράς στον Αγώνα από τους Κορίνθιους! Μα και την ανακήρυξη της πόλεως της Κορίνθου από την Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, τον Ιανουάριο του 1822, ως πρώτης πρωτεύουσας της Νεώτερης Ελλάδας!

Από αιώνα σε αιώνα, κυλούν οι καιροί και οι χρόνοι, καθώς βυθίζονται οι μνήμες στη λήθη, έτσι και οι ήρωες επαναστάτες του ’21, ταξιδεύουν στις ροές των χρόνων! Τιμή και δόξα σ’ εκείνους, καταθέτοντας ένα κλαδί Απολλώνιας Δάφνης, μα και δυο σπυριά λιβάνι και κλίνοντας ευλαβικά το γόνυ, στην ανυπέρβλητη θυσία τους!
Και ο Αιών θα «φθονεί» την Δόξαν των!
Μνήμης εγκώμιον!… Αλλά και στους μέλλοντες καιρούς. Μνήμη Δικαίων μετ’ εγκωμίων!… Που βέβαια, η μνήμη δεν είναι φωτογράφος! Είναι ζωγράφος των περιστάσεων!
Η μνήμη, όμως, δεν είναι πάντοτε υγιής. Πάσχει δευτεροπαθώς και παρουσιάζει παθολογικά φαινόμενα της υπεραμνησίας, δηλαδή παραισθήσεων του παρόντος, εκλαμβανομένων ως παρελθόν!
Διακόσια έτη, λοιπόν, μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, που οδήγησε στη δημιουργία του νέου ανεξάρτητου κράτους των Ελλήνων, που μόλις όμως στις 3 Φεβρουαρίου 1830 υπογράφεται το Πρωτόκολλο Ανεξαρτη-σίας του Νέου Ελληνικού κράτους!

Και ο Τύπος, τότε από το 1784, με την έκδοση του «ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΓΙΟΣ» και της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» το 1797, προσέφεραν σημαντικότατη βοήθεια, με τα πύρινα άρθρα τους, που σκοπό είχαν να κρατήσουν ψηλά το ηθικό των «Ελεύθερων Πολιορκημένων Ελλήνων».
Όπου αργότερα θα ακολουθήσουν και άλλες εφημερίδες, τις χειρόγραφες με τον «ΑΧΕΛΩΟ», την έντυπη «ΣΑΛΠΙΓΞ ΕΛΛΗΝΙΚΗ», το «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ», τον «Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ», την «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ», την ‘ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ» κ.ά.
Μέγα κεφάλαιο και ο Φιλελληνισμός! Σημαντικότατο και το γεγονός, πως το πρώτο κράτος που αναγνώρισε το δικαίωμα του λαού μας για αυτοδι-άθεση και ανεξαρτησία, είναι η ΑΪΤΗ!
Δέον να σημειωθεί εδώ πως το 1842 τίθεται ο θεμέλιος λίθος για την ανέγερση της Μητρόπολης των Αθηνών «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ», για να τιμηθεί έτσι από την Πολιτεία η μεγάλη Ελληνική Επανάσταση!
Διπλή γιορτή! Εθνική και θρησκευτική! Σηματοδοτώντας και την προσφορά του Κλήρου και της Εκκλησίας στην εξέγερση. Ενώ πρώτα ήταν αρνητική, ιδού: Στο βιβλίο της Γ’ Λυκείου της Τουρκίας αναφέρεται μεταξύ άλλων: «… ο Πατριάρχης και ο ανώτερος κλήρος των Ρωμιών ήταν επικεφαλής του Έθνους των Γραικών στην Επανάσταση, μαζί με τους καλογέρους!…»

Τεράστια και η προσφορά των Κρυφών Σχολειών, μα και διαφόρων άλλων!
Η μεγάλη αντίφαση, βέβαια, της Επανάστασης του ’21, εντοπίζεται σε αυτήν τη διαπίστωση: Ενώ η βάση ήταν η φτωχή νεοελληνική αγροτιά, που πήρε τα άρματα και ξεσηκώθηκε κατά της Οθωμανικής φεουδαρχίας, ζητώντας εθνική και κοινωνική απελευθέρωση, η ηγεσία της ήταν στα χέρια του Τσαρικού δεσποτισμού, που ήτο ο χειρότερος εχθρός απάντων των δημοκρατικών κινημάτων ολόκληρης της Ευρώπης.
Αυτό ήταν, καθώς δεν είχε αναπτυχθεί ακόμη η εθνική αστική τάξη της Νέας Ελλάδας, μήτε αριθμητικά μα ούτε και πολιτικά!
Από το 1838 γίνεται και επίσημα ο πρώτος εορτασμός της παλιγγε-νεσίας, προτάσει του Φαναριώτη λογοτέχνη Παναγιώτη Σούτσου, στον Ιωάννη Κωλέττη και αυτός στον βασιλιά Όθωνα.
Κατά τον πρώτο αυτόν εορτασμό, απόντες ήταν οι Πρέσβεις της Αυστρίας, αλλά και της Ρωσίας! Διόλου τυχαίο το γεγονός της απουσίας από τον πρώτο αυτόν εορτασμό της ρωσική αντιπροσωπείας και του ίδιου του Πρέσβη, επιβεβαιώνοντας την ως άνω αναφορά μας!

Άξιο λόγου είναι και το αποτέλεσμα πρόσφατης δημοσκόπησης, που στα ερωτήματα ποια προσωπικότητα και ποιό γεγονός από το ’21, επρώτευσαν ο ΓΕΡΟΣ ΤΟΥ ΜΩΡΙΑ και η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΔΕΡΒΕΝΑΚΙΩΝ, στην Κορινθία!
Γι’ αυτό, τους πρώτους μήνες του Μεγάλου Αγώνα του 1821, συγκροτήθηκαν αρκετές συνελεύσεις και Εθνοσυνελεύσεις.
Ο πρώτος εκλογικός νόμος ψηφίστηκε το Νοέμβρη του 1822 και προέβλεπε την έμμεση εκλογή των παραστατών, δηλαδή των Βουλευτών. Ο νόμος θα παραβιασθεί συντομότατα στη Β΄ Εθνοσυνέλευση  του Άστρους, στην οποία δεν συμμετείχαν μόνο όσοι είχαν  εκλεγεί σύμφωνα με τον νόμο, αλλά τριπλάσιοι. Συμμετείχαν δηλαδή οπλαρχηγοί, διάφορες προσωπι-κότητες και όσοι ήσαν μέλη της συνέλευσης της Επιδαύρου. Συνολικά παραβρέθησαν 325 παραστάτες, νόμιμοι και παράνομοι, που ταυτόχρονα με τις πρώτες δημοκρατικές διαδικασίες, καταγράφεται και η πρώτη παραβίαση εκλογικού νόμου στην  νεότερη Ελλάδα.
Έτσι, πολύ νωρίτερα, γύρω στα 1770 παρουσιάζονται οι πρώτες επαναστατικές ενέργειες των Κορινθίων εναντίον των Τούρκων, με το Μακάριο Νοταρά κα τους άλλους Νοταράδες.
Οι Κορίνθιοι είναι οι πρώτοι απ’ τους υπόλοιπους Πελοποννήσιους που έσφαξαν τους Τούρκους της Κορίνθου, όπου και κατέλαβαν τον Ισθμό για να διακόψουν κάθε συγκοινωνία μεταξύ Στερεάς Ελλάδας και Πελοπον- νήσου.
Αλλά και τότε που διαδόθηκε η φλόγα της Επανάστασης η Κορινθία δεν υστέρησε.
Κατά τα μέσα του Μάρτη σ’ όλη την Πελοπόννησο επικρατούσε αναβρασμός. Γι αυτό και οι πρόκριτοι της  Αχαϊας, των Καλαβρύτων, και της Βοστίτσας – που είχαν παρακούσει την διαταγή του Καϊμακάμη για να μεταβούν στην Τριπολιτσά, – μετά από κοινή σύσκεψη, που έκαναν στις 10 του Μάρτη στην Αγία Λαύρα, αποφάσισαν να πάρουν τα λιγοστά όπλα που διέθεταν και να στραφούν εναντίον των Τούρκων.
Ξαναγύρισαν λοιπόν στις Επαρχίες τους, οι οπλαρχηγοί, προετοιμάζοντας και ξεσηκώνοντας τους περίοικους τους για τον πόλεμο που θα αρχίσει.
Έτσι ο Σωτ. Χαραλάμπης και ο  Σ. Θεοχαρόπουλος πηγαίνουν στη  Μονή Αγίου Γεωργίου Φενεού. Εκεί είναι συγκεντρωμένοι πολλοί ιερωμένοι που έχουν μυηθεί στη Φιλική Εταιρία, και οι οποίοι έχουν με τη σειρά τους διαφωτίσει όλους τους καιτοίκους της ορεινής Κορινθίας.
Από το μοναστήρι κατόπιν φεύγουν και πηγαίνουν στα Τρίκαλα για να συνεννοηθούν με τους ισχυρούς Νοταράδες γύρω απ’ τις ανάγκες του αγώνα.
Όπως βλέπομε η ορεινή Κορινθία είχε προετοιμασθεί ανάλογα για τον αγώνα, ενώ η υπόλοιπη Κορινθία που διευθύνονταν απ’ τους Νοταράδες δίσταζε να πάρει ακόμα τα όπλα.
Η ορεινή Κορινθία επειδή στο μεγάλο τούτο ξεσηκωμό, βρέθηκε χωρίς αρχηγούς, ο Αναγνώστης Οικονομόπουλος, ο αδελφός του Κ. Οικο- νομόπουλος, ο Παπαδημήτριος Οικονόμος και ο Γ. Μπρούφος απ’ τη Λαύκα, αφού συννενοήθηκαν με τους άλλους Οικονόμους, έγραψαν στο Σωτ. Χαραλάμπη να τους στείλει τους Πετιμεζαίους, που μαζί με το Παπανίκα απ’ τη Καστανιά, θα μπορούσαν να τεθούν επικεφαλείς των Κορινθίων και να επαναστατήσουν τα χωριά…
Στις αρχές  Απριλίου του 1821 οι Καλαβρυτινοί με το Σ. Χαραλάμπη, το Ν. Σολιώτη, τον Θεοχαρόπουλο, και μαζί τους οι Πετιμεζαίοι, ξεκίνησαν από την ορεινή περιοχή για τη Κόρινθο, όπως εμψυχώσουν τα πνεύματα και βελτιώσουν την πολιορκία της Ακροκόρινθος.

Είχε φθάσει όμως το Πάσχα και ο Σ. Χαραλάμπης διέταξε το Σολιώτη να μείνει στο στρατόπεδο της Κορίνθου για να βοηθάει στην πολιορκία της Ακροκόρινθος τον Α. Πετιμεζά αλλά αυτός δεν άκουσε, και το Μ. Σάββατο έφυγε με τα παλληκάρια του για το Καλλιάνοι και από κει για το Ψάρι και τη Λαύκα, όπου έκαναν Λαμπρή, και τη Δευτέρα του Πάσχα ανεχώρησαν για την Αρκαδία.
Περίπου την 14-1-1822 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ελευθερώνει τον Ακροκόρινθο, έχοντας στο χέρι του την γαλανόλευκη. Ήταν η πρώτη φορά στη νεότερη Ελληνική ιστορία που κυμάτιζε  η Ελληνική Σημαία στον Ακροκόρινθο, μια από τις μεγάλες, τις βαθιά συγκινητικές στιγμές της ιστορίας μας, δέθηκε μαζί του.
Αργότερα τον Ιούλιο του 1825 ταχτικά και άταχτα στρατεύματα του Ιμπραήμ, περισσότεροι από 10 χιλιάδες πεζοί καί καβαλλάρηδες με τύμπανα και φωνές κατέκλυσαν το κάμπο του Φενεού και της Στυμφαλίας.
Οι γύρω κάτοικοι έσπευσαν να κρυφτούν στις σπηλιές της Ζήρειας και του Χελμού. Ταυτόχρονα οι Τούρκοι κατέστρεφαν τα σπαρτά στο Κάμπο.
Τότε ο Παπανίκας έστηνε παντού φονικές ενέδρες με διαλεχτά παλλη- κάρια της περιοχής. Επίσης μιά ομάδα από Καλιανιώτες οχυρώθηκαν στο ύψωμα του Αγίου Θόδωρου, μέσα σε μιά σπηλιά, και όλοι μαζί έκαναν αιφνιδιαστικές επιθέσεις και ιδιαίτερα τη νύκτα, προξενώντας μεγάλες φθορές στο στρατό του Ίιμιπραήμ.
Επίσης σε άλλη σπηλιά, που είναι συνέχεια της προαναφερομένης, και ανήκει στο Ψάρι, βρίσκεται δε κοντά στο Εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων στη θέση «Πουρνάρια», οι τότε κάτοικοι του χωριού αλλά και πολλοί περίοικοι είχαν φυγαδεύσει εκεί τις γυναίκες και τα παιδιά τους, καθώς και διάφορα πράγματά τους για να γλυτώσουν από την καταστροφική μανία του στρατού του Ιμπραήμ.
Τρεις ολόκληρες μέρες προσπαθούσε ο Ιμπραήμ να κάψει τις δύο αυτές σπηλιές – καταφύγια των συμπατριωτών μας, ρίχνοντας διάφορες εύφλεκτες ύλες, αλλά μάταια δεν κατόρθωσε να κάνει τίποτα…
Λόγω του ύψους και του αποκρημνώδους εδάφους που υπάρχει στη σπηλιά αυτή, κανείς δεν τολμούσε να ανέβει. Πολύ αργότερα κάποιος Ψαριώτης ανέβηκε ως εκεί και βρήκε μέσα στη σπηλιά μεταξύ άλλων ξύλινα αντικείμενα καί ένα ζευγάρι δέρματα, τα οποία είχαν μείνει από τότε.
Κατόπιν οι Τουρκαραπάδες προσπάθησαν να καταλάβουν τη Λαύκα και τη Καστανιά αλλά και πάλι τα παλληκάρια του Παπανίκα πρόβαλαν αν- τίσταση, και κατάφεραν να τους απωθήσουν, στέλνοντας άλλους κατά τις βουνοκορφές της Ζήρειας και άλλους προς το Καρτέρι και τον Ασπρόκαμπο, και από εκεί για τη Νεμέα, με τον καπετάν Γιώργη Δανόπουλο.
Πρέπει να σημειωθεί δε ότι η εκστρατεία του Ιμπραήμ στην ορεινή Κορινθία απέτυχε.
Στην αποτυχία της επιδρομής αυτής εκτός από τον ηρωισμό των κα- τοίκων, συνετέλεσε και η φυσική διαμόρφωση του εδάφους, όπως σημειώ- νει ο Λάμπης Αποστολίδης.
Στα  μέσα του 18ου αιώνα ο  μπέης της Κορίνθου – ίσως ο πατέρας του  Κιαμίλ- έκανε γιορτή στην Κόρινθο για τη γέννηση κάποιου παιδιού του.
Απαίτησε λοιπόν απ’ όλα τα κεφαλοχώρια να του προσφέρουν σαν δώρο πέντε κριάρια απ’ τα καλλίτερα που διέθεταν.

Μεταξύ αυτών και το Ψάρι, που οι κάτοικοί του αποφάσισαν να ανταποκριθούν, κλέβοντας από τα ίδια τα ζώα του μπέη στη Κόρινθο, και προσφέροντάς τα σαν δικά τους.
Έτσι και έγινε, αλλά κλέβοντας τα κριάρια πήραν μαζί τους και ένα που διακρίνονταν ιδιαίτερα. Πηγαίνοντας ύστερα να του τα δώσουν, οι φύλακες το κατάλαβαν και το είπαν στο μπέη. Το αποτέλεσμα ήταν να θυμώσει και έχοντας άλλες αφορμές, διέταξε να καταστραφεί το χωριό. Όπερ και εγένετο, και στη συνέχεια αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό και να βρεθούν πολύ μακριά για αρκετό διάστημα, οι Ψαριώτες.
Κατά τή διάρκεια του Μεγάλου ξεσηκωμού επίσης στην Κόρινθο, βρί- σκονταν ο Κιαμίλ μπέης με την αιμοβόρα Νουρή Βεγίνα.
Με την πρόοδο όμως της Επανάστασης καταφεύγει στη Τριπολιτσιά. Εκεί συλλαμβάνεται και θανατώνεται κατόπιν, από τον Α. Θεοδωρίδη, στην Ακροκόρινθο. Ο λαός δε κάπως έτσι είδε το θάνατό του :
Πήραν τα κάστρα, πήραν τα,
πήραν και τα ντερβένια,
πήραν και την Τριπολιτσιά
την ξακουσμένη χώρα.
………………………..
Κλαίει και μια χανούμισσα τό δόλιο
(Κιαμίλη
«Αχ! Πού ’σαι και δεν φαίνεσαι,
(καμαρωμένε αφέντη;
……………………………………
Στην Κόρθο πλιά δέ φαίνεσαι,
ουδέ μέσ’ ’ς τά σαράγια.
Ένας παπάς σου τα καψε
τα γέρμα τα παλάτια.
Σκλάβος ραγιάδων έπεσες
και ζής ραγιάς ραγιάδων».

Άλλο ένα περιστατικό αναφερόμενο στη προεπαναστατική περίοδο, όπως σώζεται απ’ την παράδοση.
Στη θέση διάσελο Αγίου Αθανασίου Ψαρίου γυρίζοντας οι Γκουραίοι απ’ τα χειμαδιά, αφού ενώθηκαν με τους Ψαριώτες ήρθαν σε σύγκρουση με έφιππους Τούρκους.
Το αποτέλεσμα ήταν μετά τη μάχη να υπάρξουν πολλοί νεκροί και τραυματίες, που ανάμεσά τους βρέθηκε νεκρός και ο τότε παππάς του χωριού Ψάρι.
Κατά την περίοδο της Επανάστασης, δημογέροντες από το χωριό Ψάρι Κορινθίας, ήσαν ο Σταμάτης Καστανιώτης και ο Αλέξης Αλεξόπουλος του Ηλία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Ι. ΦΙΛΗΜΩΝ: Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα 1860.
ΦΩΤΑΚΟΣ: Απομνημονεύματα, τόμος Α’, Αθήνα 1955.
ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΟΥΤΙΒΑ: Οι Νοταράδες στην Υπηρεσία του Έθνους και της Εκκλησίας, Αθήνα 1968.
ΛΑΜΠΗ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ: Παπανίκας, Αθήνα 1975.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Α. ΓΑΛΑΝΗ: Η Στυμφαλία, Άργος 1901.
Ν. Γ. ΠΟΛΙΤΗ: Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού.

• Ο κ. ΑΡΗΣ ΣΚΟΥΡΤΗΣ είναι ανώτερο τραπεζικό στέλεχος.