Παγκόσμια Μέρα για την Εξάλειψη της Έμφυλης Βίας: Μια σιωπή που δεν μπορεί να περιμένει άλλο
Της Χριστίνας Μαντζιώρου, Κλινικής Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπεύτριας
Κάθε χρόνο, στις 25 Νοεμβρίου, η Παγκόσμια Μέρα για την Εξάλειψη της Έμφυλης Βίας μας καλεί να δούμε κατάματα μια πραγματικότητα που παραμένει επίμονη και σιωπηλή. Η έμφυλη βία δεν είναι «ένα περιστατικό», ούτε ένα μεμονωμένο ξέσπασμα. Είναι ένα βαθύ κοινωνικό φαινόμενο που γεννιέται μέσα σε σχέσεις οικειότητας, συντροφικότητας και εμπιστοσύνης — εκεί όπου θα έπρεπε να επικρατεί ασφάλεια.
Τι σημαίνει έμφυλη βία;
Η έμφυλη βία εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους: σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική, οικονομική κακοποίηση, έλεγχος, διάχυτος φόβος. Δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Συνήθως ξεκινά με μικρά, δυσδιάκριτα σημάδια:
«Στην αρχή νόμιζα ότι απλώς νοιαζόταν… Με ρωτούσε συνέχεια πού είμαι, με ποιον μιλάω. Δεν κατάλαβα πότε έγινε έλεγχος», αναφέρει μια γυναίκα που ζήτησε υποστήριξη.
Αυτή η σταδιακή κλιμάκωση είναι που κάνει τη βία τόσο δύσκολο να αναγνωριστεί — ακόμη κι από την ίδια τη γυναίκα που την υφίσταται.
Σκληρά νούμερα: τι δείχνουν τα τελευταία στοιχεία
°Από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο του 2024, καταγράφηκαν 18.427 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα — σχεδόν διπλάσια από τα ~9.860 περιστατικά της ίδιας περιόδου το 2023, σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία.
° Από αυτά, 15.571 θύματα ήταν γυναίκες και 5.583 άνδρες.
°Κάθε μέρα, σύμφωνα με αναφορές, περίπου 51 γυναίκες πέφτουν θύμα ενδοοικογενειακής βίας.
°Ταυτόχρονα, υπάρχει αξιοσημείωτη αύξηση στις συλλήψεις: από 6.453 το 2023 σε πάνω από 11.300 το 2024 για περιστατικά βίας εντός οικογενειών.
Κοινωνικό και θεσμικό υπόβαθρο
Τα πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η βία κατά των γυναικών έχει βαθιές ρίζες στην καθημερινότητα: σύμφωνα με την έρευνα της Diotima, σχεδόν 1 στις 2 γυναίκες (ηλικίας 18-74) στην Ελλάδα έχει βιώσει οικεία βία, ενώ σχεδόν το ίδιο ποσοστό έχει δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας.Παρά αυτά τα μεγέθη, η δικαιική αντιμετώπιση δείχνει κενά: σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), πολλές καταγγελίες δεν οδηγούν σε δικαστική κύρωση.
Αύξηση των περιστατικών — αλλά και της αναγνώρισης
Στο πλαίσιο της αυξανόμενης κοινωνικής κινητοποίησης, παρατηρείται μεγαλύτερη καταγραφή περιστατικών, κάτι που εν μέρει εξηγεί την αύξηση. Σύμφωνα με δηλώσεις υψηλόβαθμων αξιωματούχων, δεν πρόκειται μόνο για αύξηση της βίας, αλλά και για αυξημένη αναφορά της. Παράλληλα, αναπτύσσονται θεσμικά εργαλεία: ενεργοποιούνται ασφαλή σπίτια (“safe houses”), νομική υποστήριξη, και εφαρμογές — όπως η εφαρμογή «panic button» — που επιτρέπουν άμεση πρόσβαση στην αστυνομία σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης.
Κριτικές και προκλήσεις
Παρά τις προσπάθειες, ειδικοί σημειώνουν ότι η νομοθεσία δεν ανταποκρίνεται πάντα πλήρως στο μέγεθος του προβλήματος. Η κριτική περιλαμβάνει την αδυναμία καταγραφής και παρακολούθησης όλων των περιστατικών, αλλά και την έλλειψη νομικής αναγνώρισης ορισμένων μορφών βίας, όπως η “γυναικοκτονία” ως ξεχωριστό αδίκημα. Επιπλέον, η σιωπή, ο φόβος και η ντροπή εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικά εμπόδια στο να ζητήσουν βοήθεια πολλά θύματα.
Γιατί οι γυναίκες δεν μιλούν εύκολα;
Η σιωπή δεν είναι αδυναμία. Είναι συχνά στρατηγική επιβίωσης. Θεραπευόμενες σε αντίστοιχα πλαίσια περιγράφουν:
«Δεν έφευγα γιατί ήξερα ότι τότε θα κινδύνευα περισσότερο».
«Ντρεπόμουν να πω σε κάποιον τι περνάω. Νόμιζα πως θα με κατηγορήσουν».
«Δεν ήθελα να διαλύσω την οικογένειά μου».
Οι λόγοι είναι πολύπλοκοι: φόβος, ντροπή, οικονομική εξάρτηση, κοινωνική πίεση, απομόνωση, ενοχοποίηση, η ελπίδα ότι “ίσως αυτή τη φορά αλλάξει”.
Κι όμως, πίσω από κάθε σιωπή υπάρχει μια προσπάθεια: μια καθημερινή μάχη για να κρατηθεί κάποια ασφαλής μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν είναι.
Ο ψυχολογικός αντίκτυπος
Η έμφυλη βία αφήνει βαθιά, συχνά αόρατα τραύματα.
Άγχος, κατάθλιψη, αίσθημα ακυρότητας, ντροπή, δυσκολία εμπιστοσύνης, χρόνια υπερεγρήγορση.
Όπως το περιγράφει μια επιβιώσασα: «Ένιωθα πως έχανα κομμάτια του εαυτού μου. Δεν θυμόμουν πότε ήταν η τελευταία φορά που ένιωσα ήρεμη.»
Η αποκατάσταση αυτού του τραύματος δεν είναι απλή υπόθεση — αλλά είναι απολύτως εφικτή όταν υπάρχει ασφάλεια, υποστήριξη και ένα σταθερό πλαίσιο.
Τι μπορούμε να κάνουμε ως κοινωνία;
Η ευθύνη δεν είναι μόνο ατομική ή θεσμική. Είναι συλλογική.
Ακούμε χωρίς να πιέζουμε. Μια γυναίκα έχει πει: «Το πιο σημαντικό ήταν όταν μια φίλη μου είπε ‘ό,τι αποφασίσεις, είμαι εδώ’. Αυτό με κράτησε.»
Δεν υποβαθμίζουμε τη βία. Η φράση «όλα τα ζευγάρια τσακώνονται» έχει κάνει ανυπολόγιστη ζημιά.
Επιμένουμε στην ενημέρωση και την πρόληψη. Η εκπαίδευση για τον σεβασμό, τη συναίνεση και τα όρια ξεκινά από την παιδική ηλικία.
Στηρίζουμε θεσμικές αλλαγές. Η έμφυλη βία χρειάζεται ισχυρή πολιτική βούληση, αποτελεσματικές υπηρεσίες και μηχανισμούς προστασίας που να λειτουργούν άμεσα.
Κλείνοντας
Κάθε γυναίκα έχει δικαίωμα στην ασφάλεια, στον σεβασμό, στην αξιοπρέπεια.
Κάθε γυναίκα έχει δικαίωμα να μιλήσει — και όταν μιλήσει, να ακουστεί.
Η σημερινή μέρα δεν είναι απλώς μια επέτειος.Είναι υπενθύμιση ότι η έμφυλη βία υπάρχει δίπλα μας, συχνά σιωπηλή και αθέατη.Κι είναι ευθύνη όλων μας να δημιουργήσουμε έναν κόσμο όπου καμία γυναίκα δεν θα χρειάζεται να προστατεύεται μέσα στη δική της ζωή.
