Αρχαία Νεμέα: ιστορία, μυθολογία και κρασί
Η αρχαία Νεμέα ήταν ένας σημαντικός χώρος στην αρχαιότητα εξαιτίας του πολύ γνωστού μύθου του Ηρακλή και του λιονταριού της Νεμέας. Ωστόσο, η περιοχή ήταν ιδιαίτερα σημαντική από τον 6ο ως τον 3ο αιώνα π.Χ. εξαιτίας των αγώνων της Νεμέας που γίνονταν εκεί κάθε δύο χρόνια το καλοκαίρι. Αυτοί οι αγώνες, που έγιναν για πρώτη φορά το 573 π.Χ., θεωρούνταν ένα από τα τέσσερα πιο σημαντικά αθλητικά γεγονότα (που επίσης ονομάζονται πανελλήνια), μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τα Πύθια (στους Δελφούς) και τα Ίσθμια. Ένας αθλητής που κέρδιζε και στις 4 διοργανώσεις έφτανε στο αποκορύφωμα της δόξας του.
Ο ναός και το ιερό του Δία
Ο ναός του Δία βρισκόταν στο κέντρο του ιερού του Δία και χτίστηκε περίπου το 330 π.Χ. Ο χώρος περιελάμβανε έναν αριθμό κτηρίων και μνημείων που χρησιμοποιούνταν σε θρησκευτικές και αθλητικές εκδηλώσεις των αρχαίων Αγώνων.
Τρεις από τις κολώνες του ιερού διατηρούνται όρθιες από τότε που κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά. Το 2002, δύο αρχαίες κολώνες ανακατασκευάστηκαν και προστέθηκαν στις τρεις πρώτες. Τέσσερις ακόμα προστέθηκαν το 2012. Σημαντικές ανασκαφές στον χώρο έγιναν το 1924 υπό την επίβλεψη της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, και ξανά το 1964. Από το 1973, οι ανασκαφές γίνονται πιο συστηματικά από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Berkley, το οποίο συνεχίζει ως σήμερα να διαχειρίζεται τον χώρο και το μουσείο. Ό,τι ανακαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές βρίσκεται στο μουσείο της περιοχής.
Οι Αγώνες της Νεμέας
Οι Αγώνες μοιάζουν πολύ με τους Αγώνες στην Ολυμπία (τους αρχαίους «Ολυμπιακούς Αγώνες».)
Στην ελληνιστική εποχή προστέθηκαν στο πρόγραμμα διαγωνισμοί τραγουδιού, φλάουτου και λύρας. Οι αθλητές έρχονταν από όλη την Ελλάδα και ακόμα πιο μακριά. Το ίδιο και οι θεατές.
Οι πιο σημαντικοί διαγωνισμοί ήταν αθλητικοί, με σημαντικότερο τον αγώνα δρόμου. Επίσης ιπποδρομίες γίνονταν στο ιπποδρόμιο.
Σύμφωνα με την παράδοση, οι Αγώνες θεσμοθετήθηκαν στην μνήμη του νεκρού Οφέλτη, του μωρού του Λυκούργου, ενός μυθικού βασιλιά της Νεμέας. Στους κλασικούς χρόνους, σαν ένδειξη θρήνου, οι διαιτητές φορούσαν μαύρα ρούχα και οι νικητές έπαιρναν ένα στεφάνι από άγριο σέλινο, το οποίο θεωρούνταν σύμβολο αρρώστιας.
Το αρχαίο Στάδιο της Νεμέας κατασκευάστηκε περί το 330 π.Χ., όταν οι αγώνες επέστρεψαν από το Άργος. Έχει ομοιότητα με άλλα στάδια της Πρώιμης Ελληνιστικής περιόδου, όπως αυτά της Ολυμπίας και της Αθήνας, τα οποία εν μέρει εκμεταλλεύονταν τη μορφή του φυσικού εδάφους και εν μέρει ήσαν τεχνητά. Στην περίπτωση της Νεμέας, η νότια κυρτή απόληξη ήταν σκαμμένη μεταξύ δύο κορυφογραμμών που κατευθύνονταν προς βορρά του λόφου της Ευαγγελίστριας και το βόρειο άκρο του εδραζόταν σε τεχνητό επίχωμα, κατασκευασμένο από τα χώματα της εκσκαφής στο νότιο τμήμα.
Σχέδιο του Σταδίου με αναπαράσταση του βόρειου άκρου του.
Το συνολικό μήκος του στίβου, όπως και σε άλλους αρχαίους στίβους, ήταν 600 πόδια. Στην πραγματικότητα, η λέξη στάδιο αρχικώς σήμαινε εννοιολογικά μονάδα μήκους ίση με 600 πόδια. Το πόδι ωστόσο διέφερε σε μήκος από τόπο σε τόπο. Στην Ολυμπία ήταν ίσο με 0,32 μέτρα. Στη Νεμέα ισοδυναμούσε με 0.297 μέτρα (όσο περίπου και το πόδι στους Δελφούς). Έτσι, το συνολικό μήκος του στίβου στη Νεμέα ήταν 178 μέτρα, σε αντιδιαστολή με της Ολυμπίας, που ήταν 192 μέτρα. Εδώ εντοπίζεται μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ του αρχαίου και του σύγχρονου αθλητισμού. Στην πρώτη περίπτωση οι αγώνες διεξάγονταν σε συγκεκριμένη μέρα και σε συγκεκριμένο τόπο, χωρίς καταγραφή χρονικών επιδόσεων. Αυτό που είχε καθοριστική σημασία ήταν ότι ο κάθε αθλητής συμμετείχε αποδεχόμενος τους ίδιους τοπικούς κανόνες και συνθήκες και ανταγωνιζόταν μόνο τους άλλους αθλητές και όχι το χρονόμετρο. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι μόνο ο πρώτος νικητής αναγνωριζόταν. Η δεύτερη θέση και η τελευταία θέση είχαν την ίδια ακριβώς αξία.
Αύλακας νερού με λεκάνη καθίζησης και αγωγό, στη θέση του δείκτη των 300 ποδιών, στην δυτική πλευρά του στίβου.
Το μήκος του ποδιού στη Νεμέα τεκμαίρεται από τους δείκτες ανά 100 πόδια κατά μήκος των πλευρών του στίβου. Δυστυχώς, το τεχνητό επίχωμα που στήριζε το ακραίο βορεινό τμήμα του στίβου διαβρώθηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο και έτσι το 1/3 περίπου του αρχικού στίβου, μαζί με τη βόρεια αφετηρία, δεν υπάρχει πια.
Ο στίβος του σταδίου της Νεμέας από νότο, μετά την ολοκλήρωση των ανασκαφών, 2001. Στο βάθος φαίνεται το όρος Απέσας.
Ο στίβος στο μέσο του πλαταίνει από 23.63 μ. σε 26.91μ., δημιουργώντας την ίδια αισθητή καμπυλότητα με τους στίβους άλλων σταδίων, για λόγους που παραμένουν άγνωστοι.
Η γραμμή εκκίνησης (βαλβίς) του νότιου άκρου του στίβου, από δυτικά.
Στο διατηρημένο νότιο άκρο υπάρχει μια τυπική γραμμή εκκίνησης (βαλβίς), με διπλές αυλακώσεις και εγκοπές που όριζαν στη γραμμή και στο στίβο 12 λωρίδες. Αυτές οι λωρίδες αργότερα στένεψαν από μια δεύτερη σειρά εγκοπών που δημιουργήθηκε, όταν προστέθηκαν στις δύο άκρες της γραμμής υποδοχές για τις βάσεις της ύσπληγος, του μηχανισμού εκκίνησης.
Η τετραγωνική λίθινη βάση με την υποδοχή του καμπτήρα από βορειοανατολικά, με τη γραμμή εκκίνησης στο βάθος.
Σε απόσταση 5,30 μ. βόρεια της βαλβίδας και 3,40 μ. δυτικά του κεντρικού άξονα του στίβου, υπάρχει ένας τετραγωνικός λίθος ενσωματωμένος στο έδαφος του στίβου, που φέρει μια εγκοπή, όπως εκείνες της γραμμής εκίννησης, σκαλισμένη στην άνω επιφάνειά της. Αυτή αποτελεί τη βάση ενός στύλου αναστροφής (καμπτήρα), που εχρησιμοποιείτο στους αγώνες μεγάλων αποστάσεων (δόλιχος).
Σχεδιαστική αναπαράσταση του στίβου κατά τη διεξαγωγή αγώνα δρόμου μεγάλης απόστασης (δόλιχος).
Ο στίβος από φυσικού του αποτελείται από γκριζοπράσινο πηλό, προϊόν εκσκαφής φυσικού υποστρώματος συμπαγούς αργίλου, που ξεθωριάζει σε κιτρινόλευκο με τον καλοκαιρινό ήλιο.
Η βόλτα στο οροπέδιο της Νεμέας είναι κάτι παραπάνω από μία εκδρομή.
Διασχίζεις τους “Δρόμους του Κρασιού” μέσα σε αμπελώνες απ΄ όπου ξεπροβάλλουν αρχαίοι ναοί. Ανακαλύπτεις τη μαγεία να σιγοπίνεις Αηγιωργίτικο, με μια απόλαυση που δεν ένιωσες ποτέ μέσα στην πόλη. Και τα αρώματα της περιοχής μοιάζουν να εναρμονίζονται με τον τόπο και την ατμόσφαιρα, με έναν τρόπο που, μέχρι να αφήσεις την πόλη πίσω σου, μόνο να τον φανταστείς μπορείς. Αν μπορείς δηλαδή…
Τέτοιες είναι οι εμπειρίες από μια βόλτα στους «Δρόμους του Κρασιού»!
Το ταξίδι γίνεται γρήγορα μέσω της εθνικής οδού Κορίνθου-Τρίπολης και αρχίζει στην έξοδο Αρχαία Νεμέα.
Αρχαία Νεμέα
Η Αρχαία Νεμέα είναι ένα μικρό σύγχρονο χωριό, με περίπου 200 κατοίκους, χτισμένο σε μια υψίπεδη κοιλάδα της Κορινθίας, στους ανατολικούς πρόποδες των Αρκαδικών Βουνών.
Πλησιάζοντας στο χωριό προβάλλουν από μακριά μέσα στους αμπελώνες οι κολώνες του αρχαίου ναού του Νεμείου Διός. Δεσπόζει στο κέντρο του Ιερού του Διός (αρχές 6ου αιώνα π.Χ.) όπου από το 573 π.Χ. διεξάγονταν οι αρχαίοι αθλητικοί αγώνες Νέμεα.
Ο αρχαιολογικός χώρος στην Αρχαία Νεμέα
Ο ναός του Νεμείου Διός κτίστηκε μετά τα μέσα του 4ου π.Χ αι. και μόνο τρεις από τις αρχαίες κολώνες του αντιστάθηκαν στο χρόνο. Οι υπόλοιπες προστέθηκαν σταδιακά τα τελευταία χρόνια κατά την αναστήλωση του.
Σε κοντινή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο του Ιερού του Διός βρίσκεται το αρχαίο Στάδιο (330 π.Χ.). Εκεί ο επισκέπτης διασχίζει την Κρυπτή Είσοδο, μια στοά με λαξευτούς λίθους και τέχνη θαυμαστή, που οδηγεί από το φως στο μισοσκόταδο και πάλι στο φως, ώσπου αποκαλύπτεται σε όλο του το μεγαλείο το αρχαίο Στάδιο.
Την ίδια θολωτή στοά χρησιμοποιούσαν και οι αρχαίοι αθλητές για την είσοδό τους στο Στάδιο. Θεωρείται από τις πρωιμότερες που συναντώνται στην Αρχαία Ελλάδα, την οποία ο Παυσανίας (6.20.8) αποκαλεί Κρυπτή Είσοδο. Πράγματι μοιάζει να είναι κρυμμένη, εκτός αν σταθείς ακριβώς απέναντί της.
Η αρχαία εκδοχή της σημερινής “φυσούνας” από την οποία βγαίνουν οι αθλητές στον αγωνιστικό χώρο του γηπέδου…
Η ανασκαφή του αρχαίου σταδίου της Αρχαίας Νεμέας ξεκίνησε το 1974 από την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή και ολοκληρώθηκε το 1991 μετά την συστηματική και επίμονη προσπάθεια του καθηγητή από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Stephen G. Miller.
Ο αρχαιολογικός χώρος στην Αρχαία Νεμέα είναι άψογα οργανωμένος, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει και το μουσείο όπου εκτίθενται σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα.
Οι αρχαίοι αγώνες Νέμεα
Οι αρχαίοι αγώνες Νέμεα ξεκίνησαν το 573 π.Χ. και διεξάγονταν κάθε δύο χρόνια, τη δεύτερη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Ο νικητής στεφανώνονταν με κλωνάρια από αγριοσέλινο. Ονόματα μεγάλων νικητών βρίσκονται ακόμα χαραγμένα στις πέτρες του Σταδίου.
Ωστόσο το αρχαίο στάδιο της Νεμέας εξακολουθεί σήμερα να παραμένει ζωντανό καθώς τα Νέμεα αναβιώνουν από το 1996 κάθε τέσσερα χρόνια, με την συμμετοχή εκατοντάδων αθλητών, ηλικίας από 5 έως 97 ετών, από δεκάδες χώρες του κόσμου!
Η διεθνής αθλητική συνάντηση, που διοργανώνεται από τον «Σύλλογο για την Αναβίωση των Νεμέων Αγώνων», δεν απευθύνεται σε επαγγελματίες αθλητές, αλλά στον μέσο άνθρωπο ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, εθνικότητας, γλώσσας ή θρησκείας. Σκοπός δεν είναι η παροχή θεάματος στους επισκέπτες – αν και αυτό δεν αποκλείεται ως αποτέλεσμα – αλλά η ευκαιρία καθενός και όλων να «μεταμορφωθεί» σε αρχαίο Έλληνα αθλητή, έστω για μόλις δέκα λεπτά της ώρας. Οι επόμενοι αγώνες έχουν προγραμματιστεί για το 2020.
Περιπλανήσεις στους αμπελώνες της Νεμέας
Από την Αρχαία Νεμέα ξεδιπλώνεται το δίκτυο των Δρόμων του Κρασιού που διασχίζει τους εκτεταμένους αμπελώνες της κοιλάδας. Πινακίδες δείχνουν τον δρόμο για τα οινοποιεία και τα γύρω χωριά.
Οι φυσικές ομορφιές υποδεικνύονται ως τοποθεσίες με ιδιαίτερη θέα. Όπως η μεσαιωνική Μονή της Παναγίας του Βράχου, σε απόσταση 5 χλμ από τον αρχαιολογικό χώρο, στο δρόμο προς Νεμέα. Πρόκειται για ένα βυζαντινό καστρομονάστηρο, γαντζωμένο στη βραχώδη πλευρά ενός κάθετου λόφου, το οποίο αναστηλώθηκε πρόσφατα και είναι πλέον επισκέψιμο.
Ανεβείτε μέχρι την είσοδο και ανοίξτε την πόρτα- η είσοδος είναι ελεύθερη. Αξίζει τον κόπο όχι μόνο για την θέα αλλά και τις εξαιρετικές εργασίες αναστήλωσης στον εσωτερικό χώρο.
Διασχίζοντας το οινοποιητικό δίκτυο «Δρόμοι Κρασιού» διαπιστώνεις ότι πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι μόνο οι αρχαίοι ναοί, τα αγάλματα και τα αρχαία κείμενα.
Είναι και η καθημερινή ζωή, οι μικρές και μεγάλες αγωνίες των ανθρώπων για την επιβίωση σ’ αυτή την άκρη της Ευρώπης.
Η Νεμέα, πατρίδα και βασίλειο της πολυδύναμης ποικιλίας Αγιωργίτικο, της ευγενέστερης ερυθρής ποικιλίας αμπέλου της νότιας Ελλάδας, αποτελεί τη μεγαλύτερη οινοπαραγωγική περιοχή της χώρας.
Η ζώνη που καλλιεργείται το Αγιωργίτικο από το οποίο παράγεται το φημισμένο κρασί ΠΟΠ Nεμέα οριοθετήθηκε το 1971 και εκτός από την πόλη της Νεμέας, περιλαμβάνει ακόμα 16 χωριά: Αρχαία Νεμέα, Αρχαίες Κλεωνές, Ασπρόκαμπος, Γαλατάς, Γυμνό, Δάφνη, Καστράκι, Κεφαλάρι, Κούτσι, Λεόντιο, Αηδόνια όπου βρίσκεται ένα από τα σπουδαιότερα Μυκηναϊκά Νεκροταφεία της Πελοποννήσου, Μποζικάς, Μαλανδρένι, Πετρί, Τιτάνη και Ψάρι.
Οι οινοπαραγωγοί της περιοχής έχουν να επιδείξουν σπουδαίο έργο με διεθνείς διακρίσεις και βραβεία. Μάλιστα σε μια προσπάθεια να αξιοποιήσουν και να ενισχύσουν τον οινοτουρισμό, ενώθηκαν κάτω από την ομπρέλα του Συνδέσμου Οινοποιών Νεμέας, και ως σύγχρονοι μύστες μυούν τους επισκέπτες τους στον θαυμαστό κόσμο του κρασιού.
Έτσι ο επισκέπτης που θα βρεθεί στους Δρόμους του Κρασιού της Νεμέας έχει την ευκαιρία όχι μόνο να περιηγηθεί στους αμπελώνες, αλλά και να γνωρίσει από κοντά τους Έλληνες οινοπαραγωγούς, να ξεναγηθεί στους χώρους παραγωγής, ωρίμανσης και παλαίωσης οίνων των οινοποιείων, να δοκιμάσει νέες και πεπαλαιωμένες σοδειές, να ενημερωθεί μετά τον τρύγο για τα φρέσκα κρασιά της χρονιάς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι περιφερειακές Ενώσεις Οινοπαραγωγών της Ελλάδας συμμετέχουν στον εορτασμό της «Ευρωπαϊκής Ημέρας Οινοτουρισμού» που θεσμοθετήθηκε το 2009 και εορτάζεται κάθε χρόνο, τη δεύτερη Κυριακή του Νοεμβρίου.
Οι δρόμοι του κρασιού της Νεμέας προσφέρονται για χαλαρή βόλτα με ποδήλατο για όλη την οικογένεια. Να πάρετε μαζί και το ποδήλατο σας!
Νέρωναν το κρασί τους οι αρχαίοι;
Κι επειδή η κατανάλωση οίνου κατά τους αρχαίους χρόνους θεωρείτο σύμβολο της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας, σίγουρα θα αναρωτιέστε κι εσείς, πώς να ήταν άραγε το κρασί που έπιναν οι αρχαίοι πρόγονοι μας.
Κατά τις αρχαίες πηγές, το κρασί στην ακατέργαστη και μη αραιωμένη μορφή, που σπάνια έπιναν οι αρχαίοι Έλληνες, ήταν γλυκό. Εξαιτίας μάλιστα του ζεστού κλίματος και της μικρής παραγωγής συνήθως περιείχε 15-16% αλκοόλ, αντί του 12,5% το οποίο θεωρείται φυσιολογικό σήμερα.
Η ευωδιά του αρχαίου κρασιού λέγεται ότι είχε ισχυρή επίδραση στους λάτρεις του οίνου κι ενίοτε τη συνέκριναν με το άρωμα των λουλουδιών.
Ήταν όμως έτσι;
Καταρχάς, το κρασί αποκτούσε τη γεύση του αγγείου στο οποίο το φύλαγαν, και τότε δεν χρησιμοποιούσαν δρύινα βαρέλια που χαρίζουν στα σύγχρονα κρασιά το χαρακτηριστικό άρωμα βανίλιας. Εννοούμε μυρωδιά πίσσας ή ρετσινιού που χρησιμοποιούσαν στο σφράγισμα των αμφορέων, ενώ σε κάποιες περιστάσεις το κρασί έπαιρνε τη μυρωδιά του πρόβειου ή κατσικίσιου δέρματος από τους ασκούς όπου το φύλαγαν.
Μερικές φορές στο στάδιο της παρασκευής πρόσθεταν κι άλλα συστατικά όπως θαλασσινό νερό, αρωματικά βότανα ή μυρωδικά.
Πάντως το περίεργο έθιμο των Ελλήνων να προσθέτουν νερό στο κρασί τους δεν το συναντάμε σε άλλες οινικές κουλτούρες. Ανακάτευαν νερό και κρασί σε ένα μεγάλο ειδικό δοχείο που ονομαζόταν κρατήρ. Το υγρό που προέκυπτε θα πρέπει να ήταν δυνατό όσο είναι οι σύγχρονες μπύρες.
Οι αρχαίοι φαίνεται να γνώριζαν καλά τις επιδράσεις της οινοποσίας στον ανθρώπινο οργανισμό. Ένα αξιοπρεπές συμπόσιο άλλωστε περιοριζόταν στην κατανάλωση τριών κρατήρων: έπιναν έναν κρατήρα εις υγείαν, τον δεύτερο για τον έρωτα και ένα τρίτο για τον ύπνο.
Ο τέταρτος προφανώς προκαλούσε σοβαρές παρενέργειες…
