Λέων Σγουρός: Η έφιππη θρυλική του αυτοκτονία από τον Ακροκόρινθο
Ο Λέων Σγουρός ήταν Βυζαντινός άρχοντας του Ναυπλίου στις αρχές του 13ου αιώνα. Μεταξύ 1201 και 1208 έλεγχε ως ουσιαστικά de facto ανεξάρτητες τις περιοχές της Ναυπλίας (ευρύτερη περιοχή Ναυπλίου), το Άργος, την Κόρινθο, την Αττική και τη Βοιωτία, περιοχές οι οποίες κατόπιν περιήλθαν στους Φράγκους της Δ΄ Σταυροφορίας.
Κληρονόμησε την ηγεμονία από τον πατέρα του Θεόδωρο πριν το 1200. Επαναστάτησε το 1201 ενάντια στον αυτοκράτορα Αλέξιο Γ’ και αυτονακηρύχθηκε άρχοντας. Όταν ο Ορθόδοξος κλήρος αντέδρασε, ο Λέων έλαβε δραστικά μέτρα και φυλάκισε τον αρχιεπίσκοπο Ναυπλίας. Στη συνέχεια κατέλαβε το Άργος και την Κόρινθο, ενώ θανάτωσε τον εκεί αρχιεπίσκοπο γκρεμίζοντάς τον από τον Ακροκόρινθο, αφού προηγουμένως τον τύφλωσε. Κατόπιν εκστράτευσε εναντίον της Αθήνας και την κατέστρεψε, αποκρούστηκε όμως στην Ακρόπολη από τον εκεί μητροπολίτη Μιχαήλ Χωνιάτη. Ο Λέων πολιόρκησε την Αθήνα, έκανε αποκλεισμό του λιμανιού από τη θάλασσα και διέκοψε το θαλάσσιο δρόμο προς την Κωνσταντινούπολη. Ενώ ακόμα διαρκούσε η πολιορκία, εκστράτευσε με επιτυχία στη Θήβα και την κατέλαβε. Το 1203 το βασίλειο του Σγουρού έφτανε από το Ναύπλιο μέχρι τη Βοιωτία. Τον επόμενο χρόνο, 1204, όταν οι Φράγκοι έκαναν την Δ’ Σταυροφορία και κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη, ο Αλέξιος Γ’ ζήτησε καταφύγιο στη Λάρισα, και έδωσε στον Σγουρό την κόρη του Ευδοκία ως σύζυγο, και τον τίτλο του Δεσπότη. Ο Σγουρός προσπάθησε να αντιμετωπίσει τους Φράγκους στις Θερμοπύλες, αλλά ο ελληνικός πληθυσμός τον εγκατέλειψε μην αντέχοντας την τυραννική και βάναυση δεσποτεία του. Κατέφυγε με λίγους άνδρες στο φρούριο του Ακροκορίνθου, όπου και οχυρώθηκε. Οι Φράγκοι κατέλαβαν τη Βοιωτία και την Αττική και μετά τη νικηφόρα μάχη του Κούντουρα, το 1205, κατευθύνθηκαν προς το Ναύπλιο και τον Ακροκόρινθο. Ο Σγουρός έμεινε πολιορκημένος για πολλά χρόνια, εξερχόμενος όμως σε τακτικά χρονικά διαστήματα προκαλούσε μεγάλες ζημιές στους Φράγκους. Τελικά κάποια μέρα του 1208, απελπισμένος από την κατάληψη της υπόλοιπης Πελοποννήσου από τους Φράγκους, αυτοκτόνησε πέφτοντας έφιππος από τις επάλξεις του Ακροκορίνθου στα βράχια. Ένα χρόνο αργότερα, το 1209, ο Ακροκόρινθος παραδόθηκε στους Φράγκους.
wikipedia
Ο Λέων Σγουρός, όταν ανέλαβε την ηγεμονία του Ναυπλίου, βρισκόταν στην ακμή της ηλικίας του. Τότε επικρατούσε μια ακραία αντιπάθεια από τους αξιόμαχους νέους, τους αποκαλούμενους στρατιώτες προς τους ιερωμένους και τους μοναχούς. Μαζί με αυτούς και ο Λέων, ο οποίος ήταν διαποτισμένος από δυνατό μίσος και εχθρότητα.
Μόλις λίγες ημέρες μετά την ανάληψη της ηγεσίας του αρχοντάτου του Ναυπλίου από τον Λέοντα, ο Μητροπολίτης Κορίνθου Νικόλαος, είτε από εκδικητική διάθεση προς τον πατέρα του επειδή του είχε αφαιρέσει το Άργος και το Ναύπλιο από την επισκοπή του, είτε από πονηρία και εχθρότητα επιχείρησε να τον πολεμήσει και να τον καθαιρέσει, πριν αυτός συγκροτηθεί, ισχυροποιηθεί και παγιωθεί ως άρχοντας (1201).
Ο Σγουρός αν και βρέθηκε απροετοίμαστος για κάτι τόσο σοβαρό, κατόρθωσε να υπερασπίσει το Ναύπλιο και να απωθήσει τον Μητροπολίτη μέχρι το Άργος. Αργότερα, αφού συγκέντρωσε αρκετό στρατό και οργανώθηκε κατάλληλα, επιτέθηκε στο Άργος, το κυρίευσε εκδίωξε τον Μητροπολίτη Νικόλαο και τιμώρησε τον Μητροπολίτη του Άργους, γιατί είχε βοηθήσει τον Κορίνθιο ιερωμένο.
Στην Κόρινθο
Τον επόμενο χρόνο (1202) ο Λέων κυριεύει εύκολα την Κόρινθο. Ο Μητροπολίτης Κορίνθου μολονότι παραδόθηκε στον νικητή, τυφλώθηκε και μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο, όπου ο Σγουρός τον έπνιξε με την χορδή ενός τόξου ή κατά μια άλλη εκδοχή, τον γκρέμισε από τον βράχο της Ακροναυπλίας. Στον Μιχαήλ Λαμπρυνίδη διαβάζουμε απόσπασμα επιστολής του Μιχαήλ Ακομινάτου προς τον ανεψιό του Γεώργιο Σεβαστό «…ο δε ιεράρχης Κορίνθου ουδ᾽ όπως ηφάντωται τοις πολλοίς ωμολόγηται, αλλ᾽ οι μεν φασιν εκ των παρακρήμνων Ναυπλίου σκοπέλων ωσθέντα εις βυθόν ριφθήναι θαλάσσιον, οι δε νευράς τόξων απαγχονισθήναι ισχυρίζονται».
Η πράξη αυτή τον συνόδεψε σε όλη του την ζωή. Σημάδεψε και αμαύρωσε την εικόνα και την ιστορία του Λέοντα Σγουρού. Οι μεν σύγχρονοί του τον αποκαλούσαν «φοβερό βέβηλο στρατιώτη» οι δε Φράγκοι τον αποκαλούσαν « le miserable tyran ou roi de la Morée, appelé Sgouros,né a Nauplie…», που σημαίνει, ο άθλιος τύραννος ή βασιλιάς του Μωρηά, ονομαζόμενος Σγουρός, που γεννήθηκε στο Ναύπλιο.. κ.λ.π.
Το Βυζάντιο, πάντα έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση προς τους Σγουρούς και βέβαια και προς το πρόσωπο του νέου Άρχοντα, του Λέοντα. Αυτή η συμπάθεια και υποστήριξη του Βυζαντίου, έδινε δύναμη και ορμή στον φιλόδοξο νεαρό άρχοντα.
Επί αυτοκράτορα Αλέξιου Γ’ Αγγέλου για τον οποίο ο Georg Ostrogofsky γράφει ότι ήταν «… Ένας τιποτένιος άνθρωπος, διψασμένος για εξουσία, αντιπροσωπευτικός γόνος της εποχής αυτής, της παρακμής. Σα να ήθελε να γελοιοποιήσει τη δυναστεία των μεγάλων Κομνηνών, ονόμασε τον εαυτό του Κομνηνό, επειδή το όνομα Άγγελος δεν του φαινόταν αρκετά ευγενικό» αλλά και γιατί ήθελε να ξεχαστεί το ανοσιούργημα της τύφλωσης και φυλάκισης του αδελφού του, ξέσπασαν πολλές στάσεις και ταραχές, και πολλές περιοχές αποσπάστηκαν και αυτονομήθηκαν από την αυτοκρατορία.
Ο Λέων Σγουρός που ήταν πλέον ισχυρός και είχε εδραιώσει την θέση του άρχοντα του Ναυπλίου, του Άργους και της Κορίνθου, δεν έχασε την ευκαιρία. Αυτοανακηρύχτηκε ανεξάρτητος από την Βυζαντινή κυριαρχία.
«Ο Λέων Σγουρός βραχύ προ της κατακτήσεως της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Σταυροφόρων είχε καταστεί κύριος της Ναυπλίας, του Άργους και της Κορίνθου (ως και της περί τα οχυρά φρούρια υπαίθρου χώρας) και είχεν αναγορεύσει αυτός εαυτόν ανεξάρτητον από της βυζαντινής κυβερνήσεως ηγεμόνα» για το λόγο ότι «μεγάλη μάστιξ των Πελοποννησίων υπήρξεν, ως φαίνεται, ουχί σπανίως κατά τον Μεσαίωνα, και η απληστία και η φαυλότης των κυβερνητικών υπαλλήλων, οι οποίοι εκ Κωνσταντινουπόλεως εξεπέμποντο εις την κυρίως Ελλάδα» και «οίτινες πολλάκις την υπ̉ αυτών διοικουμένην χώραν προσέβλεπον και μετεχειρίζοντο ως εάν ήτο εχθρικό πεδίον».
Αυτά γράφει η Γιόνα Μικέ Παϊδούση-Παπαντωνίου, επικαλούμενη τον ιστορικό Βέη.
Το παράδειγμα του Σγουρού μιμήθηκαν και άλλοι φεουδάρχες και άρχοντες. Πολλοί επαναστάτησαν και δημιούργησαν ανεξάρτητα αρχοντάτα ή φέουδα. Ο φεουδάρχης της Τραπεζούντας, οι Βρανάδες και οι Κατακουζηνοί στην Μεσσηνία, ο Λέων Χαμάρετος στη Λακωνία, οι Μελισσηνοί στη Φωκίδα, Ο Βουτζαράς Δοξαπατρής στο Αράκλοβο της Αρκαδίας (ο θρύλος τον θέλει γίγαντα που κανένας δεν μπορούσε να σηκώσει το ρόπαλό του αλλά και πικραμένο πατέρα αφού η κόρη του Μαρία Δοξαπατρή, αυτοκτόνησε πέφτοντας από το κάστρο για να μην πέσει στα χέρια των κατακτητών) κ.α.
Έχοντας πάντοτε την υποστήριξη των γαμβρών και άλλων συγγενών του Αυτοκράτορα Αλέξιου Γ΄ του Αγγέλου και κυρίως του Μεγάλου Δούκα Μιχαήλ του Στριφνού, ο Λέων συνεχώς μεγάλωνε το κράτος του, φτάνοντας να είναι ο ισχυρότερος άρχοντας της Πελοποννήσου.
Ανιχνεύοντας το σταυροφορικό στράτευμα, ο Λέων διαπίστωσε πως ήταν μάταιο να σταθεί στη Θεσσαλία κι έτσι, στρατοπέδευσε στις Θερμοπύλες. Εκεί αντιλήφθηκε πως δεν είχε τον χρόνο να οχυρωθεί. Έτσι, κατέληξε στην ασφαλέστερη επιλογή, όπου θα μπορούσε να προβάλλει αντίσταση και να αποκρούσει το ορμητικό σταυροφορικό ιππικό· την περιοχή της Κορίνθου. Εκεί θα μπορούσε να εφοδιάζεται επαρκώς από θάλασσα και ξηρά. Επίσης, προσδοκούσε να τους ανακόψει στον Ισθμό, όπου είχε οχυρωθεί, καθότι ο τόπος θα δυσκόλευε τους ελιγμούς και την έφοδο των Σταυροφόρων. Στον δρόμο προς την Κόρινθο, οι Σταυροφόροι καταλάμβαναν όλες τις πρόσκαιρες κτήσεις του κράτους του Σγουρού. Η τραγική φήμη των γεγονότων της Άλωσης και η άκαμπτη επέλαση του Βονιφατίου και των άλλων Λατίνων στον βόρειο και κεντρικό ελλαδικό χώρο, έκαναν τους περισσότερους από τους τοπικούς Έλληνες άρχοντες να προτιμούν την παράδοση από τον βέβαιο θάνατο μιας αντίστασης με τον ήδη παρηκμασμένο στρατό τους.
Παρά την άνωθεν διαμορφωθείσα κατάσταση, ο Λέοντας Σγουρός, όντας αποφασισμένος να κυριαρχήσει και ασυμβίβαστος, στάθηκε περισσότερο πεισματικά από κάθε άλλον μπροστά στην ορμητικότητα των Σταυροφόρων κατά τα πρώτα έτη της «Κουγκέστας». Το στράτευμά του στον Ισθμό διαλύθηκε, τρεπόμενο σε άτακτη φυγή. Ο Σγουρός, όμως, είχε καταφύγει στην Κόρινθο. Οι Λατίνοι κατέλαβαν σχετικά εύκολα και την πόλη και ο Σγουρός περιέσωσε όσους μπορούσε και κλείστηκε στον οχυρώτατο Ακροκόρινθο μαζί τους, όπου θα αντιστεκόταν μέχρις εσχάτων. Ακόμα και ο Λατίνος ιστορικός, Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος, παραδεχόταν πως ο Ακροκόρινθος μαζί με το Ναύπλιο ήταν εκ των κορυφαίων οχυρών θέσεων στον τότε κόσμο. Ο Γουλιέλμος Σαμπλίττης, που είχε αναλάβει την κατάκτηση της Πελοποννήσου, απαίτησε την παράδοση των βάσεων του Σγουρού, όμως ο Έλληνας ηγεμόνας πρόβαλε ισχυρή αντίσταση, ταλαιπωρώντας τον Σαμπλίττη. Ο τελευταίος αποφάσισε να διαιρέσει τα στρατεύματα, προκειμένου να δώσει προτεραιότητα στον αποκλεισμό του Σγουρού από την επικοινωνία με την Αργοναυπλία. Έτσι, κατέλαβε γρήγορα το φρούριο του Αγιονορίου και συνέχισε πολιορκώντας το Ναύπλιο. Το Άργος καταλήφθηκε σχετικά εύκολα από στρατιές του Βονιφατίου και του Βιλλεαρδουίνου (ανιψιού του ιστορικού).
Μόλις αντιλήφθηκε, όμως, ο Λέων πως οι Λατίνοι χώρισαν τις στρατιές τους και κατάλαβε πως μπορούσε να κάνει έφοδο, ένα χάραμα επιχείρησε να τους αιφνιδιάσει, προκαλώντας βαρύτατες απώλειες στις δυνάμεις τους. Για να δυσκολεύσουν τις νέες εξορμήσεις του Σγουρού, οι Λατίνοι έχτισαν νοτιοδυτικά του Ακροκορίνθου ένα φρούριο, σε ύψωμα, που ονόμασαν Montescovee (1205), όπου και θα κατέφευγαν σε περίπτωση νέας ορμητικής εξόδου του Λέοντος. Αδυνατώντας να καταβάλουν τον Σγουρό, οι Βιλλεαρδουίνος και Σαμπλίττης αποφάσισαν να κινηθούν προς τη Δυτική Πελοπόννησο, για να κυριεύσουν τα εύφορα εδάφη της. Ο στόχος επετεύχθη σχετικά σύντομα, αφού ακόμα και η αντίσταση του κατά τα άλλα κραταιού άρχοντα της Ηπείρου, Μιχαήλ Δούκα Κομνηνού, στη Μεσσηνία αποδείχθηκε μάταιη.
Στο μεταξύ, η πολιορκία του Ακροκορίνθου συνεχιζόταν ατελέσφορη, αφού ο Σγουρός κατόρθωνε να εφοδιάζεται τα αναγκαία από τον Μιχαήλ της Ηπείρου με πλοία, που αγκυροβολούσαν από τη Ναύπακτο στο Λέχαιο. Έτσι, καθώς οι δυνάμεις των Λατίνων εξαντλούνταν, ο Όθων ντε λα Ρος, που είχε αναλάβει τη διοίκηση των εκεί Σταυροφόρων, έχτισε έναν πύργο δίπλα σε λόφο στο Λέχαιο, αποκλείοντας το λιμάνι. Σταδιακά στον Ακροκόρινθο έλειπαν όλο και περισσότερο απαραίτητα προϊόντα, ώστε ο Σγουρός θα έχανε την κυριαρχία στην περιοχή του, η οποία περνούσε στη δικαιοδοσία του Μιχαήλ Δούκα. Ο Σγουρός, θεωρώντας πως η αντίσταση είχε αποβεί μάταιη πια, αποφάσισε από το να ζήσει την παράδοση, τον θάνατο σε μια ανέλπιστη έξοδο ή τη λιμοκτονία, να αυτοκτονήσει. Έτσι, το 1208 ιππεύοντας, έπεσε με το άλογό του από μία πλαγιά του Ακροκορίνθου, ώστε η σφοδρότατη πτώση του προκάλεσε τον ακαριαίο του θάνατο. Η προσωπικότητα του επιφανούς αυτού και ασυμβίβαστου ηγεμόνα, με την περηφάνια και τα μεγάλα οράματα για κυριαρχία, δεν ήταν δυνατόν να συμβιβαστεί με την τραγική κατάσταση, που είχε περιέλθει. Η Κόρινθος και η Αργοναυπλία, ουσιαστικά κάτω από την ηγεμονία του Μιχαήλ, θα άντεχαν για ένα μικρό χρονικό διάστημα, ώσπου παραδόθηκαν και αυτά τα μεγάλα οχυρά, ανοίγοντας τον δρόμο για ολοκληρωτική κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Λατίνους.
