Το σπήλαιο της Κλένιας
Ως γνωστόν στο μέσον της βορειοανατολικής πλευράς της Νυφίτσας και ανατολικά από τη θέση Καλυβάκι βρίσκεται τα σπήλαιο της Κλένιας. Γνωστό από αρχαιοτάτων χρόνων δεν έχει κριθεί ακόμη αξιοποιήσιμο ενώ κατά την πορεία του χρόνου έχει υποστεί ζημιές των αρχαίων ευρημάτων αλλά και της φυσικής ομορφιάς. Το ελικοειδές μονοπάτι που σε οδηγεί σ΄αυτό μετά το εξωκκλήσι της Μουσχουβίτσας και την πηγή της Αλεξάνδρας είναι απότομο και δύσβατο. Η ανάβαση κουραστική. Η κούραση όμως ανταμείβεται από την πρώτη στιγμή. Η θέα σε όλη τη διαδρομή και ειδικά από την είσοδο του σπηλαίου προς τον Ξερόκαμπο και το δάσος της Φανερωμένης είναι υπέροχη ενώ στον μακρινό ορίζοντα από Βόρεια και Ανατολικά ο Κορινθιακός και Σαρωνικός αντίστοιχα συμπληρώνουν την ασύγκριτη σε ομορφιά εικόνα. Το σπήλαιο έχει κατά πρόχειρους υπολογισμούς επισκέψιμο μήκος περίπου 120 μ, ενώ το πλάτος ποικίλει από 1 έως 20 μ . Ένας γκρεμός γύρω στα 5 μ. στην πρώτη αίθουσα σε αποθαρρύνει πρόσκαιρα για την συνέχεια, αλλά σχετικά εύκολα βρίσκεις ένα πλάγιο μονοπάτι καλής βατότητας, οπότε κατεβαίνοντας αρχίζεις την εξερεύνηση. Αίθουσες, μονοπάτια, ανηφόρες, κατηφόρες, νερά, λιμνούλες, σταλακτίτες και σταλαγμίτες που σε πολλά σημεία έχουν ενωθεί σε κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον ενώ το φτεράκιασμα αόρατων, ενοχλημένων νυχτερίδων που φωλιάζουν στις σκοτεινές γωνιές μπορεί να σου κόψει το αίμα,. Μια σχισμή βράχων στο σηματοδοτεί και το τέλος της διαδρομής ενώ ο φωτισμός με το φακό σου δίνει μια μικρή οπτική συνέχεια που χάνεται στη στροφή. Σήμερα ο δρόμος που έχει ανοιχτεί από την περιοχή του αγίου Παντελεήμονα και σταματάει έξω από το στόμιο της σπηλιάς, καθιστά δυνατή αλλά κάπως απαιτητική από πλευράς προσοχής οδηγού τη μηχανοκίνητη πρόσβαση. Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε από το 1910 έως το 1940 από ιδιώτες σαν ψυγείο, όπου οι κάτοικοι των γύρω χωριών αποθήκευαν εν είδει ψυγείου τυροκομικά προϊόντα έναντι αντιτίμου. Κατά τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο όπως διηγούνται οι παλιοί. Οι πρώτες επίσημες ανασκαφές-έρευνες έγιναν το 1930. Ο Ν. Μπέρτος έφορος Αργολίδας ερεύνησε το σπήλαιο. Η επίχωση μέσα στο σπήλαιο αυτό περιείχε ευρήματα, τα οποία ανήκαν σε όλες της εποχές από την νεολιθική μέχρι την χριστιανική. Τα ευρήματα αυτά, μεταφέρθηκαν στα Αρχαιολογικά Μουσεία Κορίνθου και Ναυπλίου δεν έχουν δημοσιευθεί, αλλά μόνο μνημονευθεί συνοπτικά. Παραθέτουμε ιστορικά στοιχεία που συγκεντρώσαμε από διάφορες πηγές, αλλά και νεώτερα παρακολουθώντας της προσπάθειες διαφύλαξης αλλά και αξιοποίησης αυτού του φυσικού μνημείου.
Στη Μελέτη (Αρχαία και πρωτοβυζαντινή Τενέα, <<Δωδώνη>> τόμος ΚΣΤ’ τεύχος 1 (1997 Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.) ο συγχωριανός μας Μιχαήλ Σ.Κορδώσης καθηγητής του πανεπιστημίου Ιωαννίνων αναφέρει:
Το σπήλαιο βρίσκεται 1,5 χλμ. Ανατολικά του σημερινού χωριού, στην απότομη πλαγιά της Νυφίτσας στη θέση «Καλυβάκι» όπου οδηγούσε δροµίσκος, όπως σήµερα, µέσω Π. Κλένιας και Αλεξάνδρας (τοπωνύµιο που συνδέεται επίσης µε τοπική βασίλισσα), που σύµφωνα µε ορισµένους ντόπιους κατοίκους ήταν πλακόστρωτος. Η ευρύτερη περιοχή κατοικείται από πολύ παλιά. Τούτο αποδεικνύεται από τα θραύσµατα που έχουν βρεθεί. Πρόκειται για ιερό, ίσως το πιο ενδιαφέρον σε σπηλιά, της αρχαίας Κορίνθου. Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψόµετρο 650 µ. και έχει περ. 60 µ. µήκος. Στη συστηµατική καταγραφή των θέσεων που παρουσιάζουν οι Σακελλαρίου-Φαράκλας (στους πίνακες µε τους χάρτες, όπου σημειώνονται οι θέσεις), καθώς και ο Συριόπουλος, στους αντίστοιχους πίνακες, το σπήλαιο αντιπροσωπεύεται σε όλες τις περιόδους. Υπάρχουν δηλ. αποδείξεις, βάσει ευρημάτων, ότι η ανθρώπινη παρουσία στη σπηλιά χρονολογείται από τη νεολιθική ως τη ρωμαϊκή εποχή. Αναφέρονται ειδώλια νεολιθικής εποχής, λίθινες αξίνες, πολλές λεπίδες οψιανού, οστέινα εργαλεία, θραύς µα ανάγλυφου µε χορευτή και χορεύτρια και αγγεία πήλινα. Ο Wisemaπ αναφέρει ότι η σπηλιά, κοντά στο στόµιο της, κατοικήθηκε ήδη από την κλασική εποχή. Τα όστρακα που βρήκε αµέσως µετά την είσοδό της (όπου σχηματίζεται ο µμεγαλύτερος και οµαλότερος θάλαµος) ήταν κυρίως µεσοελλαδικής (2000-1600 π.Χ), µινυακά, και κλασικής (480-338 π.Χ) εποχής. Τα τελευταία ανήκαν σε Κορινθιακά εργαστήρια. Θεωρείται βέβαιο ότι το σπήλαιο κατοικήθηκε κατά τη νεολιθική εποχή’. Ίχνη προϊστορικού συνοικισµού επισημάνθηκαν και στο λόφο των Αγ. Ασωµάτων Κλένιας, όπου συνελέγησαν όστρακα της εποχής και κοµµάτια οψιανού.
